Οι καταστροφικές πλημμύρες του περασμένου Φθινοπώρου Daniel και Elias, εκτός από τις τεράστιες ζημίες σε ανθρώπινες ζωές (21 θάνατοι), στη γεωργική παραγωγή (καταστράφηκε το 1/3 της έκτασης που καλλιεργείται με βαμβάκι, αραβόσιτο, ελαιοκράμβη και βιομηχανική τομάτα), στην κτηνοτροφία (πνίγηκαν 85 χιλ. αιγοπρόβατα, 8 χιλ. βοοειδή, 23,5 χιλ. χοίροι, 260 χιλ. ορνιθοειδή και 12 χιλ. μελισσοσμήνη), στο μηχανολογικό εξοπλισμό, στις υποδομές (καταστροφή αναχωμάτων, μπάζωμα ποταμών, καναλιών, αρδευτικών και στραγγιστικών τάφρων κ.λπ), προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές και στους φυσικούς πόρους και ιδιαίτερα στα εδάφη, η αποκατάσταση των οποίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επανακαλλιέργειά τους. Τι συνέβη όμως ακριβώς και τι πρέπει να γίνει προς αυτή την κατεύθυνση;
Για να γίνει κατανοητή η επίδραση του νερού των πλημμυρών στα εδάφη, πρέπει να τονισθεί από την αρχή ότι ο σημαντικότερος παράγοντας, από τον οποίο εξαρτάται το φαινόμενο είναι η κλίση των εδαφών. Έτσι η περιγραφή των επιπτώσεων αφορά δύο βασικές περιοχές, ήτοι τις επίπεδες (κλίσεις μέχρι 2-3%) και τις επικλινείς (κλίσεις >3%).
Του Χρίστου Τσαντήλα*
Στις επίπεδες εκτάσεις οι επιπτώσεις συνοψίζονται στα εξής:
- Στις περιοχές όπου το νερό παρέμεινε για λίγο (ώρες) και δεν αποτέθηκαν σημαντικές ποσότητες φερτών υλικών, οι ζημίες είναι ασήμαντες ή/και μπορεί να έχουν και κάποια ωφέλεια από τις αποθέσεις αργίλου. Αυτά τα εδάφη μπορούν να καλλιεργηθούν αμέσως μόλις το επιτρέψουν οι υπόλοιπες συνθήκες.
- Στις περιοχές όπου οι αποθέσεις είναι μεγαλύτερου βάθους και τα νερά έχουν αποτραβηχθεί γρήγορα, οι δυνατότητες επανακαλλιέργειας εξαρτώνται από το βάθος των αποθέσεων. Εάν αυτό είναι μικρό (μέχρι 10-15 cm το πολύ), οι επιπτώσεις είναι μικρές και απορροφούνται με την ενσωμάτωση των αποθέσεων στο αρχικό έδαφος. Εάν όμως το βάθος αυτό είναι μεγάλο (>των 15 cm), τότε στην ουσία μιλάμε για τη δημιουργία νέου «εδάφους», το οποίο για να αποκτήσει τις ιδιότητες ενός κανονικού εδάφους χρειάζονται δύσκολα και κοστοβόρα τόσο χρονικά όσο και οικονομικά μέτρα και απαιτούν την υποστήριξη της Πολιτείας. Η επαναφορά της γονιμότητας των εδαφών αυτών είναι ένα δύσκολο εγχείρημα και απαιτεί ιδιαίτερη ενημέρωση των παραγωγών (φωτ. 1).
Αποθέσεις εδαφών σε πλημμυρισμένο έδαφος - Στις περιοχές που τα νερά παραμένουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, όπως της πρώην λίμνης Κάρλας, τα εδάφη υφίστανται σοβαρές συνέπειες που περιέχονται στο ονομαζόμενο «σύνδρομο των πλημμυρισμένων εδαφών», του οποίου το περιεχόμενο συνοψίζεται στην πλήρη καταστροφή της εδαφικής βιοποικιλότητας λόγω των ανοξικών συνθηκών που επικρατούν, στην μεγάλη χειροτέρευση των φυσικών ιδιοτήτων (καταστροφή της δομής, συμπύκνωση, μείωση της διηθητικής ικανότητας κ.λπ) με αποτέλεσμα την εκμηδένιση της παραγωγικής δυνατότητας, η ανάκτηση της οποίας μετά την αποστράγγιση των νερών, είναι πολύ δύσκολη και απαιτεί την υποστήριξη της Πολιτείας και την ιδιαίτερη ενημέρωση των αγροτών (φωτ. 2).
«Νεκρά» εδάφη μετά την αποστράγγιση των νερών (περιοχή Κάρλας)
Στις επικλινείς εκτάσεις, οι επιπτώσεις είναι τελείως διαφορετικές και σχετίζονται με το φαινόμενο της διάβρωσης των εδαφών, η οποία μπορεί να είναι ήπια (επιφανειακή κατά στρώσεις διάβρωση), αυλακωτή (διάνοιξη αυλακιών μικρού βάθους 15-30 cm) και χαραδρωτική βάθους μέχρι 1,5 έως 2 m (φωτ. 3).
Σε εντονότερες καταστάσεις μπορεί να μετακινούνται μαζικά από τα ανώτερα στα κατώτερα υψόμετρα ολόκληρες πλαγιές, δημιουργώντας μεγάλης έκτασης καταστροφές (φωτ. 4).
Η αποκατάσταση και σε αυτές τις περιπτώσεις εξαρτάται από την ένταση του φαινομένου που στις έντονες περιπτώσεις δεν μπορεί να υλοποιηθεί από τους παραγωγούς, αλλά από την Πολιτεία με έργα μεγάλης κλίμακας.
Σε ότι αφορά την έκταση των καταστροφών, λόγω της μεγάλης ετερογένειας που εμφανίζουν, δεν μπορεί να γίνουν ακριβείς εκτιμήσεις, εάν δεν προηγηθεί μία αναγνωριστική εδαφολογική μελέτη, η οποία δυστυχώς δεν έχει μέχρι στιγμής αποφασισθεί.
Τι πρέπει λοιπόν να γίνει για την αποκατάσταση των εδαφών που επηρεάσθηκαν από τις πλημμύρες; Τα μέτρα κατά την άποψή μας πρέπει να είναι άμεσα και μεσομακροπρόθεσμα.
Άμεσα μέτρα:
- Απογραφή καταστροφών με αναγνωριστική εδαφολογική μελέτη,
- αποστράγγιση πλημμυρισμένων εκτάσεων,
- αποκατάσταση εδαφών στις επικλινείς περιοχές.
Τα μέτρα αυτά δυστυχώς δεν άρχισαν καν να απασχολούν τις αρμόδιες αρχές με αποτέλεσμα να παγιώνεται η πεποίθηση ότι δεν πρόκειται να ληφθούν σχετικά μέτρα, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζεται η αξία τους, να εγκαταλείπονται οι εκτάσεις από τους παραγωγούς και να οδηγούνται μεγάλες εκτάσεις σε ερημοποίση.
Μεσομακροπρόθεσμα μέτρα:
- Δημιουργία νέου επικαιροποιημένου εδαφολογικού χάρτη,
- οριοθέτηση της γεωργικής γης και νομοθέτηση μέτρων προστασίας της για να σταματήσει η συνεχής μείωσή της μέσω της αλλαγής χρήσης (π.χ. εγκατάσταση φωτοβολταικών συστημάτων).
- Έργα μεγάλης κλίμακας από την Πολιτεία σε περιοχές που υπέστησαν μεγάλες διαβρώσεις και δεν είναι δυνατή η αποκατάσταση από τους ίδιους τους παραγωγούς (φωτ. 5).
Αποκατάσταση επικλινών εδαφών (καλλιέργεια κατά λωρίδες)
*Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. Διευθυντής Ινστιτούτου Χαρτογράφησης Εδαφών του πρ. Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας
Πηγή: magnesianews.gr
❝ ετικέτες ❞ #ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ
